در ایران به موجب قانون اساسی باید اجرای هر گونه مجازات برای افراد طبق قانون صورت پذیرد پس قاعده عقاب بیان به این معنی می باشد که هرجرمی باید تعریف قانونی داشته باشد و عنصر مادی و معنوی تشکیل دهنده آن جرم نیز تشریح و تبیین شده باشد تا بتوان با کسی به عنوان مجرم یا متهم برخورد کرد، در غیر آن صورت چون قانون وجود ندارد در نتیجه همگان تکلیف شان در برابر قانون مشخص نیست و نمی توان به راحتی با افراد مجرم در فضای سایبر برخورد قانونی کرد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
شاید بتوان به قوانین و عناوین حقوقی دیگری استناد کرد، اما آن قوانین نمی توانند در زمینه رایانه کافی و وافی به مقصود باشند. با توجه به این که هنوز قوانین کشور ما در زمینه جرائم رایانه ای موضع مشخصی را اعلام نکرده، به نظر می رسد که امروز بیش از هر زمان دیگری اعلام چنین موضعی الزامی و ضروری است.
بخش اول- پیشینه کلاهبرداری رایانه ای
شاید بتوان گفت کلاهبرداری رایانه ای در زمره جرایم نسل اول رایانه است که در این نسل علی رغم وضعیت فعلی، رایانه صرفاً می توانست در ارتکاب جرم به عنوان یک وسیله، مشابه سایر وسایل متقلبانه محسوب گردد. و بنابراین می توان کلاهبرداری رایانه ای را به عنوان یکی از اولین جرایم پس از دخالت بی چون و چرای رایانه در فعالیت های روزمره زندگی بشر دانست. قضیه رویس که در دهه ۱۹۶۰ مطرح و منجر به محکومیت وی شد بعنوان نخستین پرونده کلاهبرداری رایانه ای شناخته شده است. از جمله قضایای مشهور در این رابطه قضیه شرکت کویتی فانبنگ در سال ۱۹۷۰ است. اجمالاً فروش این شرکت بسیار کم و میزان عقد قراردادهای بیمه منعقد شده آن فوق العاده پایین بود. مدیران شرکت به منظور جلوگیری از ورشکستگی بیمه نامه هایی را جعل کردند که افراد موهوم با شرکت منعقد کرده بودند و از این طریق به غلط وضع شرکت را خوب نشان می دادند. شرکت با فروش قراردادهای تقلبی و مجعول به شرکت های بزرگ دیگر درصدی از مبالغ مذکور در قرارداد را اخذ و مابقی را پرداخت می نمودند و از این رهگذر قریب به مبلغ دو میلیارد دلار عاید شرکت موصوف شد. این برنامه به مدت دوسال ادامه یافت، پیش پرداخت های بیمه را طبق قراردادهای مجعول به موقع می پرداختند و گهگاه نشانی بیمه شدگان را تغییر می دادند و افرادی را به عنوان فوت شده از لیست حذف می کردند و در مجموع از ۹۷۰۰۰ بیمه نامه فروخته شده به شرکت های دست دوم، دو سوم آنها ساختگی و واهی بود، آمار سیاه بزهکاری کلاهبرداری رایانه ای بسیار بالاست اما هرچند طلیعه کلاهبرداری رایانه ای چندان روشن نیست اما تا زمانی که فضای سایبر باقی است و تا زمانی که انسان قدم های مجازی خود را در آن می نهد نمی توان از عدم امکان وقوع کلاهبرداری رایانه ای سخن گفت.(سالاری، ۱۳۹۳، ۲۵۱)
بخش دوم- تعریف کلاهبرداری رایانه ای
تعریف کلاهبرداری رایانه ای نیز به لحاظ اینکه رایانه در تحقق آن عمدتاً وسیله ارتکاب است، قاعدتاً مشابه تعریف جرم کلاهبرداری سنتی می باشد اما با توجه به نکات زیر ارائه تعریف جداگانه از کلاهبرداری رایانه ای احساس می شود:
الف- فعل فیزیکی جرم کلاهبرداری توسل به وسایل متقلبانه است که البته نسبت به وسایل پرداخت مال مانند چک، تحصیل آنها نیز به عنوان یکی از افعال فیزیکی متعددی همچون وارد کردن، تغییر، محو و توقف داده های رایانه ای تحقق می یابد و در واقع فعل فیزیکی کلاهبرداری رایانه ای هرگونه سوء استفاده مالی از طریق رایانه است.
ب- یکی از اجزای رکن مادی کلاهبرداری، فریفته شدن قربانی است و لازمه فریفته شدن این است که قربانی جرم انسان باشد و عموماً برای مرتکب نیز شناخته شده باشد هرچند در اکثر مواقع بین مرتکب و قربانی ارتباط عینی حاصل می شود اما در کلاهبرداری رایانه ای قربانی همواره بلکه اغلب شناخته شده نیست.
ج- موضوع یا هدف جرم کلاهبرداری مال یا وسیله تحصیل مال است لیکن در کلاهبرداری رایانه ای نوعی سوء استفاده از رایانه و اینترنت است و از آنجا که امکانات متضمن خدمات و مزایای مالی، رایانه ای شده اند امکان سوء استفاده از آنها زیاد است.
د- پیشرفت هر روز صنعت انفورماتیک و توصیه حیرت انگیز فناوری اطلاعات از یک سو و تنوع یابی اشکال سوء استفاده مالی از طریق رایانه و اینترنت از سوی دیگر این موضوع را پیش می کشد که کلاهبرداری رایانه ای باید دایره بس وسیع تر از کلاهبرداری سنتی داشته باشد تا بتواند برای هر شکل از سوء استفاده های مالی رایانه ای، با تمسک به قانون، پاسخ کیفری داشته باشد و قاعدتاً کلاهبرداری رایانه ای تعریفی گسترده تر از کلاهبرداری سنتی می طلبد بنابراین با توجه به این مطالب و الهام از تعریف شورای اروپا که در سال ۱۹۸۹ ارائه داده است کلاهبرداری رایانه ای می توان این صورت تعریف کرد: «هرگونه سوء استفاده مالی یا تحصیل منفعت یا خدمات مالی یا امتیازات مالی با انجام اعمالی نظیر وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا توقف داده از طریق سیستم رایانه ای». که بدیهی است در این فصل ممکن است بزه جعل رایانه ای نیز واقع شود.(سالاری، ۱۳۹۳ ، ۲۵۳)
بخش سوم- انواع کلاهبرداری رایانه ای
موضوع جرم کلاهبرداری رایانه ای ،مال از قبیل چک،منافع مالی،خدمات مالی ومزایای مالی است،بنابراین هدف جرم حول محور مال یا هر چیز دارای ارزش مالی می چرخد.(سالاری، ۱۳۹۳، ۲۵۷)
مبحث اول -کلاهبرداری از موسسات مالی: دراین قسم از کلاهبرداری رایانه ای،مرتکب ازطریق سوءاستفاده از کارتهای اعتباری یا بدهی یا سرقت هویت دیگری واتخاذ یک هویت جعلی مبادرت به فریب یک تجارتخانه یا سازمان می کند وسرمایه ان را تصاحب می کند . این قسم ازکلاهبرداری ازحیث تعداد شکایت در رأس سایر اقسام قرار دارد.
مبحث دوم -کلاهبرداری در بازی: تقلب درشرط بندی از طریق تبانی ورزشی یا ادعا های دروغین وغیره برای بردن یک جایزه یا برنده شدن در مسابقه از اقسام کلاهبرداری رایانه ای است.
مبحث سوم -کلاهبرداری در ارتباطات:در این قسم،کلاهبردار در فرایند مبادله اطلاعات وارتباطات متوسل به تقلب می شودوبه این وسیله استفاده غیر مجاز از خطوط مینی از نمونه های کلاهبرداری در ارتباطات است.
مبحث چهارم-کلاهبرداری در کسب و منفعت:در این جا شخص حقیقی یاحقوقی بابه کاربردن مانورهای متقلبانه،قوانین ومقررات موجود در استفاده از خدمات را دور زده وبه صورت غیر مجازاز انها استفاده می کند.مثل نفوذبه سیستم رایانه ای اداره برق واستفاده مجانی از آن.
مبحث پنجم-کلاهبرداری از بیمه:مرتکب در این قسم از کلاهبرداری در میزان خسارت واقعی وارده بر خود از طریق صحنه سازی یا ادعای دروغین تقلب می کند .حتی ممکن است مرتکب دارای هیچ گونه خسارتی نشده باشد اما با مانورهای متقلبانه خواستار جبران آن باشد.
مبحث ششم-کلاهبرداری از دولت:کلاهبرداری از دولت عبارت است از قلب عمدی حقیقت یاپنهان ساختن حقیقت یک موضوع به قصد انجام عملی به ضرر دولت مشروط براینکه این ضرروارد شود.فرار از پرداخت مالیات وتقلب در امور خیریه در ذیل این قسم از کلاهبرداری قرار دارد
مبحث هفتم-کلاهبرداری در سرمایه گذاری:کلاهبرداری در سرمایه گذاری عبارت است ازبه کار بردن اعمال خدعه امیز در راستای سرمایه گذاری برای تحصیل پول یا سود بیشتر.طرح های پونزی وهرمی برجسته ترین قسم از اقسام کلاهبرداری از سرمایه گذاری هستند.
مبحث هشتم-کلاهبرداری تجاری:این قسم از کلاهبرداری عبارت است ازتوسل به اینترنت برای قلب واقعیت از طریق اعمالی چون ورشکستگی به تقلب یا نقض حق مؤلف یا مترجم
بخش چهارم-کلاهبرداری رایانه ای و عناوین مرتبط با آن
درحقوق کیفری رایانه ای توسل به وسایل متقلبانه و بردن مال با رضایت قربانی موجب تمییز نحوه ی استفاده از نرم افزارهای رایانه ای از سایر جرایم مرتبط با عناوین مشابه است، بویژه که برخی از این عناوین مشابه بطور واقعی عنوان مجرمانه ندارند و لذا ناگزیر از معرفی بعضی از اهم موارد هستیم.
مبحث اول -کلاهبرداری وسرقت رایانه ای
کلاهبرداری رایانه ای در مفهوم عام خود شامل سرقت رایانه ای نیز می شود اما از انجا که سرقت رایانه ای ناظربه سرقت داده هاوفایل هاست،علاوه بر اینکه یک جرم رایانه ای محض محسوب می شود،موضوع آن نیز صرفاً مال نیست واز همین مجرمین کلاهبرداری رایانه ای که منتج به تحصیل مال یامنافع مالی است وسرقت رایانه ای که منجر به ربودن داده ها وفایل های رایانه ای است، تفاوت حاصل می شود .در واقع رایانه درکلاهبرداری رایانه ای وسیله ارتکاب جرم است ودر سرقت رایانه ای موضوع جرم.
مبحث دوم-کلاهبرداری رایانه ای وحملات مهند سی
حملات مهندسی اجتماعی عبارت است از روند نفوذ به سیستم های رایانه ای از طریق کاربرد حیله های گوناگون در خصوص افراد جهت افشای کلمات عبور واطلاعات مربوط به موارد آسیب پذیرشبکه .حملات مهندسی اجتماعی نوعی نفوذ غیر مجاز یا هک شفاهی به شمار می رود که در آن مرتکب باتماس تلفنی یا ارتباط از طریق پست اینترنتی ویا گپ زنی وبا معرفی خود به عنوان یکی از کارکنان شرکت یا یک شخص معتبر سعی درتخلیه اطلاعاتی مخاطب خود پیرامون سیستم رایانه ای مربوطه می کند.این حملات مرتکب قبل ازاینکه به دانش فنی مربوط به نفوذ به سیستم رایانه ای متکی باشد،متکی به میزان نفوذ کلامی یا رفتاری خویش است واین شیوه به نحو خطرناک در حال افزایش است.(سالاری، ۱۳۹۳، ۲۶۰)
مبحث سوم-کلاهبرداری وجاسوسی رایانه ای
جاسوسی رایانه ای دستیابی غیر مجاز به اطلاعات طبقه بندی شده سری و محرمانه وهمچنین اسرارصنعتی و تجاری است. این جرم صرفاً یک جرم علیه امنیت تلقی نمی شود بلکه محدوده آن گسترده تر بوده و شامل دسترسی غیر مجاز به اسرار تجاری یا اطلاعات مالی یک شریک نیز می شود و از این مجرا می تواند مقدمه وقوع کلاهبرداری رایانه ای باشد، اما چون در جاسوسی رایانه ای مال یا منفعت مالی تحصیل نمی شود در زمره جرایم علیه اموال به شمار نمی رود. غالباً جاسوسی رایانه ای نسبت به جرم نفوذ غیر مجاز(هک) مؤخر و نسبت به کلاهبرداری رایانه ای مقدم است.
مبحث چهارم-کلاهبرداری رایانه ای وکسب اطلاعات مالی
کسب اطلاعات مالی نوعی مهندسی اجتماعی بشمار می رود اما این مانع از این نیست تا شخصی از طریق نفوذ به سیستم رایانه اطلاعات مالی را کسب نماید که البته تفاوت کسب اطلاعات مالی با جاسوسی رایانه ای دراین است که کسب اطلاعات مالی غالباً با نفوذ شفاهی به سیستم است ولی جاسوسی رایانه ای با نفوذ فنی توأم است.(سالاری، ۱۳۹۳، ۲۶۰)
مبحث پنجم-کلاهبرداری رایانه ای وارسال نامه های الکترنیکی نامربوط
نامه های الکترونیکی ناخواسته یا اسپم ها علی رغم اینکه به ظاهر کم اهمیت جلوه اما چون ازیک سو دارای محتوای نا مربوط بوده وبه تعداد زیادی از کاربران ارسال می شود واز سوی دیگر سیل این پیام ها موجبات عصبانیت کاربران زیادی را فراهم می سازد، امنیت اطلاع رسانی رایانه واینترنت و به خصوص حریم خصوصی افراد را تهدید می کند وبه همین دلیل کشورهای اروپایی در قبال جرم انگاری آن اقدامات جدی به عمل آورده اند.
مبحث ششم-کلاهبرداری رایانه ای ودسترسی غیر مجازبه سیستم رایانه ای
نفوذ غیر مجاز مقدمه اکثرجرایم رایانه ای محسوب می شود ونسبت به کلاهبرداری رایانه ای در برخی مواقع در مقام توسل به اتهامات مقدماتی برای تحصیل مال یا منافع دیگری ظاهرمی شود. نفوذ کنندگان به سیستم رایانه ای عمدتاً بر پنج قسم هستند:
الف-هکرها: کاوشگرانی هستندکه از روی کنجکاوی یا مقتضیات فعالیتهای رایانه ای خویش به سیستم نفوذ می کنند. هک ماهیتاً نوعی دانش فنی است وجرم به شمار نمی رود.
ب-کراکرها: نفوذ گران بدخواه هستند که از روی قصد به سیستم ها رخنه می کنند تا خرابکاری کنند ، ویروسها وکرمهای رایانه ای را انتشار دهند. فایلها را پاک کنند. از کراکرها به کلاه سیاه ها نیز یاد می کنند.
ج-فریک ها: نفوذگران از طریق سیستم رایانه ای به سیستم ارتباطی و مخابراتی دست می یابند و آن را مورد استفاده قرار می دهند.
د-نفوذگران غیر حرفه ای: این قسم از نفوذ گران به دو صورت وارد سیستم رایانه ای می شوند. یا وارد قسمت های از سیستم می شوند که نیازی به دانش فنی قابل توجه ندارد، ویا اینکه در مقام لاشه خوار پس از نفوذ یک هکر حرفه ای به دنبال وی وارد سیستم می شوند. (سالاری، ۱۳۹۳، ۲۶۳)
بخش پنجم- تعریف فضای سایبر و مجرمان سایبری
سایبر در فرهنگ های مختلف، از لحاظ لغوی به معنای مجازی و غیرملموس و در برخی فرهنگ های کامپیوتری به یک گروه از کامپیوترهای بسیار بزرگ یا ابر کامپیوتر که به دست شرکت کنترل دیتا (سی . دی . سی) ساخته شده، مانند کامپیوتر سایبر ۷۰ اطلاق شده است. (باستانی، ۱۳۸۳، ۵۵)
فضای سایبر را مجموعه ای از شبکه ها گویند که از طریق آن شبکه های مختلف رایانه ای توسط سخت افزار و نرم افزارهای مربوط و با قراردادهای ارتباطی یکسان به یکدیگر متصل شده و با اختصاص آدرس های الکترونیکی خاص، هر یک از آنها می توانند به صورت متن، صدا و حتی فیلم تبادل اطلاعات نمایند.
بنابراین فضای سایبر موجب دسترسی آسان و سریع به حجم وسیعی از اطلاعات در کوتاه ترین زمان ممکن گردیده و هر روز در حال گسترش و توسعه می باشد. به طوری که امروزه مانند اشعه ای نور خود را بر پنج قاره جهان گسترش و دنیای شگفت انگیزی را به وجود آورده است که با ورود در آن می توان مطالب فراوانی در ماهیت شبکه ها و پایگاه ها آموخت و علاوه بر آن می توان به تمامی موضوعات موجود در جهان دست یافت.
به طور کلی برای وارد شدن به فضای مجازی ابزارهایی لازم است، از جمله رایانه، مودم[۲] اتصال به شبکه بین المللی اینترنت، شبیه سازی و مجازی سازی. از مصادیق شبیه سازی می توان به کسب شخصیت یا موفقیت موهوم و خیالی یا مشابه یک شخصیت مهم توسط کاربر اشاره کرد. تمام اطلاعاتی که در اینترنت و شبکه های بین المللی وجود دارد یا خلق می شود، (اعم از واقعی و غیرواقعی) به صورت فیزیکی و ملموس وجود ندارد. در واقع آنچه در صفحه مانیتور مشاهده می شود، موضوعات مجازی می باشد که به صورت دیجیتالی وارد شبکه شده اند.(باستانی، ۱۳۸۳، ۵۵) برای آنکه کاربر از طریق شبکه اینترنت وارد فضای سایبر شود باید پس از فراهم آوردن تجهیزات اولیه کامپیوتر، مودم (خطوط مخابراتی) به شبکه وصل شده و پس از آن آدرس وب سایت مورد نظر خود را انتخاب کرده و با توجه به نوع، موضوع و هدف خود به بررسی و اقداماتی در آن بپردازند.
با توجه به این توضیحات و تعاریف ارائه شده می توان گفت که فضای سایبر محیطی است، مجازی و غیرملموس که در فضای شبکه های بین المللی وجود دارد. در این محیط تمام اطلاعات مربوط به روابط افراد، ملت ها، فرهنگ ها، کشورها، به صورت ملموس و فیزیکی در یک فضای مجازی و به شکل دیجیتال وجود داشته و قابل استفاده و در دسترس استفاده کنندگان و کاربران می باشد، کاربرانی که از طریق کامپیوتر، اجزای آن و شبکه های بین المللی به هم مرتبط اند.( باستانی، ۱۳۸۳،۵۶)
باید عنوان نمود که محیط سایبر دارای ویژگی هایی نیز هست از قیبل :
دست یابی کاربران به هرگونه خدمات و اطلاعات الکترونیکی بدون در نظر گرفتن اینکه این اطلاعات و خدمات در کدام نقطه از دنیا واقع شده است.
ارتباط با کاربران دیگر و استفاده از خدمات آنها.
انجام دادن معاملات تجاری در سطح بین الملل بدون دخالت فرد.