R= مرتبه شهر و a شیب خط رتبه- اندازه

هر چه مقدار این شاخص به ۱ نزدیک­تر باشد، توزیع به سوی تعادل در حرکت است

سایر مدل­ها

ضریب کشش­پذیری

E= ضریب کشش­پذیری در فاصله زمانی t و ۱۰t+
Rv= نرخ رشد جمعیت سالانه شهری
r= نرخ رشد سالانه کل جمعیت

محاسبه میزان کشش و انعطاف­پذیری جمعیتی کانون­های شهری که اگر ضریب کشش­پذیری جمعیت شهرهای مورد مطالعه بر ضریب منطقه یا استان پیشی گیرد، می ­تواند دلیلی بر وجود روندهای ضد تمرکز در سطح منطقه و رشد تدریجی شهرهای کوچک باشد

قانون جاذبه

B.P_ij=

B.P= نقطه جدایی، j=شهر کوچک­تر، d= معرف فاصله مکانی، p= جمعیت و i= شهر بزرگتر

کشش بین دو مرکز رابطه مستقیم با جمعیت و رابطه معکوس با مجذور فاصله از شهر مورد نظر دارد، هرچه یک شهر از نظر اندازه (جمعیت) بزرگ­تر باشد دارای کشش و حوزه ­های نفوذ بزرگ­تری خواهد بود؛ ثانیاً قدرت کشش یک شهر به فاصله و جمعیت شهر بعدی بستگی دارد.

منبع: حکمت نیا و موسوی، ۱۳۸۵: ۲۶۴- ۱۸۳؛ فنی، ۱۳۸۲: ۷۹؛ رفیعیان به نقل از امکچی، ۱۳۸۴: ۴۶- ۳۷، سرایی و پورمحمد، ۱۳۹۱: ۶۵، حاتمی­نژاد، ۱۳۷۳: ۷۸- ۷۷، سرمست و زالی، ۱۳۸۹: ۶۶
۲-۴- تقسیمات کشوری
۲-۴-۱- ضرورت و اهداف عمده تقسیمات کشوری
تقسیمات فضای درون کشوری دارای ماهیتی سیاسی است؛ کارکردهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این واحدها ایجاب می­ کند که به منظور بهینه­سازی و ارتقاء سطح کارکردهای آن در چارچوب کلیت دولت ملی، سازمان و ساختار مناسب تقسیماتی ترتیب داده شود تا به صورت مجموعه ­ای هماهنگ در جهت اهداف محلی و ملی یک دولت و نظام سیاسی وظایف مربوطه را انجام دهند. از مهم­ترین ضرورت­ها و اهداف سازماندهی سیاسی فضا را می­توان چنین بیان کرد (حافظ نیا، ۱۳۷۹: ۱۹۴):
- اداره بهتر امور محلی نظیر تاسیسات عمومی، روابط اجتماعی، رفاه و عمران محلی، امنیت عمومی و … - کنترل و اعمال نظرات و سیاست­های دولت مرکزی و تحقق اهداف سطح ملی
- فراهم­سازی شرایط مساعد برای مشارکت مردم در سرنوشت سیاسی ، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اعم از سطح ملی و محلی و تامین آرمان و خواست سیاسی مردم از طریق انتخابات عمومی

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

- ایجاد فرایند توسعه منطقه­ای و بارورسازی پتانسیل­های درون منطقه­ای و همچنین فضایی مناسب برای گسترش سازمانی دستگاه­های اداری دولت مرکزی
- ارائه خدمات مطلوب، ارتقاء سطح زندگی و تامین بهینه نیازهای مردمی و محلی (بهداشت، آموزش، ارتباطات و…)
- ایجاد چارچوب فضایی مناسب برای تقسیم کار ملی و تنظیم روابط منطقی بین اموری که ماهیت و سرشتی ملی و عمومی دارند با اموری که از سرشت محلی و ناحیه ای برخوردارند (به عبارتی تنظیم روابط منطقی تمرکز و عدم تمرکز).
- قابلیت بیشتر برای دسترسی و اداره و بهره برداری، کنترل مهاجرت و ایجاد انگیزه و دلبستگی و تقویت روحیه مشارکت پذیری، تامین عدالت و رفع تبعیض (میرحیدر، ۱۳۸۰: ۱۱). به طور کلی هدف تقسیمات کشوری، که شاید مورد توجه تمام نظام­های سیاسی باشد عبارت است از : تامین خدمات و امکانات برای مناطق نیازمند و تسهیل حاکمیت دولت تا پایین­ترین سطح سیاسی در پهنه کشور (قنبری، ۱۳۸۷: ۲۵).
۲-۴-۲- شاخص‌های تاثیر گذار بر تقسیمات کشوری
در ارتباط با شرایط جغرافیایی، اجتماعی و سیاسی هر کشور، توجه به شاخص ­ها و ملاک­های تاثیرگذار، امری مهم است. اگر ناحیه­بندی سیاسی درون کشوری و تقسیم پهنه سرزمین ملی به واحدهای متمایز سیاسی، براساس ملاک­های معینی تعریف شود، آن­گاه می­توان اطمینان حاصل کرد که فرایند تقسیم ­بندی کشور، در مسیر صحیح قرار گرفته است و به اهداف و کارکردهای مورد نظر منجر خواهد شد (هاروی، ۱۳۷۶: ۲۳). به طور کلی عواملی را که بر الگوی تقسیمات کشوری ایران در دوره معاصر تاثیر داشتند را می­توان به سه دسته تقسیم کرد که عبارتند از (اعظمی و دبیری، ۱۳۹۰: ۱۶۱):
۱- شاخص­ های رسمی و قانونی
۲- عوامل جغرافیایی- سیاسی، امنیتی و راهبردی
۳- عوامل غیررسمی.
جدول ۲-۱۲ شاخص‌های تأثیرگذار بر تقسیمات کشوری

مؤلفه

شاخص ها

توضیحات

­ اصلی

فرعی

مؤلفه ­های تاثیر گذار بر تقسیمات کشوری

شاخص­ های رسمی و قانونی

شاخص جمعیت

ارتقای واحد سیاسی به مرتبه بالاتر در گرو دستیابی ناحیه به یک سقف مشخص جمعیتی است برای مثال: استان جدید شکل گرفته باید حداقل یک میلیون نفر جمعیت داشته باشد.