پیدایش انقلاب صنعتی

ایجاد سیستم های ارزیابی مالی تامین خواسته های کار آفرینان

گسترش شرکتها در مراکز مالی از اوسط قرن نوزدهم

شاخص های مورد استفاده در ارزیابی براساس کارایی بوده است.

پیدایش مدیریت علمی در سال ۱۹۱۱میلادی

معیار های ارزیابی ،بهره وری قرار گرفت. فعالیت های تکراری افراد براساس معیار های استاندارد ارزیابی می شد .

دهه ۱۹۲۰

مفاهیمی مانند اصول ارزیابی سرمایه گذاری ،بودجه بندی ،برگشت سرمایه ROIمطرح شد .

دهه ۱۹۳۰تااواخردهه ۱۹۸۰

سیستم های حسابداری مدیریت مطرح شدند که با سیستم های مالی داخلی شرکت در جهت ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار گرفتند .

۱۹۹۰به بعد

سیستم های ارزیابی عملکرد بر مبنای کیفیت

استفاده از نظام ارزیابی به صورت رسمی ،به قرن نوزدهم باز میگردد . می توان گفت ارزیابی عملکرد همراه با سیر توسعه اندیشه های مدیریت در قالب مکاتب مدیریت توسعه پیدا کرد.تغییر و توسعه شاخصهای ارزیابی در قالب ارائه اصول عام و جهان شمول برای ارزیابی سازمان تا مدیریت کیفیت فراگیر سیر توسعه نظام ارزیابی را نشان می دهد .در کشور ما نخستین بار درسال ۱۳۴۹به طور رسمی و در سطح ملی مقررگردید ،سازمان های دولتی از منظر مدیریت و نحوه اداره امور مورد ارزیابی قرار گیرند .به این منظور مرکز ارزشیابی سازمان دولتی در محل نخست وزیری تشکیل گردید .بررسی رویکردهای مختلف نسبت به ارزیابی عملکرد بیانگر آن است که نظام ارزیابی باید متناسب با رشد و توسعه سازمان ها بوده و پاسخ گوی ابعاد متنوع و متعدد آن ها باشد . توسعه تکنولوژی ،نقش عوامل حیاطی موفقیت در عملکرد ساختار ،رقابت داخلی و خارجی ،مزیت کیفیت جایگاه سازمان و کالاها وخدمات ارائه شده توسط آن نزد بازار و مشتریان و … از جمله عواملی هستند که امروز باید در ارزیابی عملکرد مورد توجه قرار گیرند .نکته دیگری که امروزه در ادبیات عملکرد به آن توجه شده است این است که بین ارزیابی نتایج (خروجی)و ارزیابی فرآیندها و داده ها (ورودی)ارتباط بسیار مهم و قابل توجه برقرار است. امروزه تفکر غالب این است که اصلاح ورودی و فرایند عملیات به طور منطقی منجر به ارائه کالا و خدمات مناسب خواهد شد.کنترل انتهایی عملیات نمی تواند بیانگروضعیت عملکرد جامع باشد . خروجی زاییده فعالیت واحد های مختلف واحد های سازمان در ترکیب منابع است و ارزیابی خروجی سازمان نمی تواند به برنامه های اصلاحی در فرایند عملیات و پشتیبانی آن کمک کند .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به ترتیب ارزیابی عملکرد هم ماهیت تشخیصی و هم ماهیت پیش گیرانه دارد و در شرایط مطلوب حوزه های که باید بهبود یابد را مشخص می کند و در حالتی که نتایج مطلوب بدست نمی آید راه کار های بهبود عملکرد برای بهینه سازی را نشان می دهد .
صاحب نظران مدیران معتقدند سیستم های ارزیابی عملکرد باید به طور ادواری مورد بازنگری قرار گیرند. این امر می تواند ناشی از تغییر ارزش های محوری هدایت کننده سیستم های ارزیابی عملکرد باشد . تلاش های زیادی صورت گرفته و این تلاش ها به صورت فزاینده ادامه خواهد یافت تا اینکه استاندارد یا چارچوبی یافت شود که سازمان بتواند با استفاده ازآن بنحوی مطلوب خود را ارزیابی نماید و به عبارت دیگر تجزیه و تحلیل شکاف انجام دهد. برای سازمان ها توانایی قضاوت در مورد پیشرفت ،با توجه مجموعه ای از معیارهای قابل قبول، ارزشمند و آگاهی بخش خواهد بود(غلامی ،۱۳۸۴،ص۱۷-۱۶).
۲-۲-۵٫ تعریف عملکرد
عملکرد یعنی نمود ؛نتیجه و دستاورد کمی و کیفی مجموع کارکردها ، فعالیتها و فرآیندی یک سازمان ،شخص ،سیستم و غیره که با اهداف تعیین شده مقایسه میگردد، به عبارت دیگر عملکرد آنچه که به مرحله اجرا و عمل در آمده است و با مقایسه دستاوردها با اهداف تعیین شده برای سازمان،میتوانیم داوری کنیم که سازمان عملکرد مثبت ومنفی داشته است(هروی، ۱۳۸۲، ص۲۰). نتایج بدست آمده از صرف منابع و یا به عبارتی کامل تلفیق اثربخشی و کارایی را عملکرد گویند(ابن رسول وهمکاران ،۱۳۸۶،ص ۳).
۲-۲-۶٫ تعریف مدیریت عملکرد
رویکردی است سیستماتیک که ازطریق فرایند تعیین اهداف استراتژیک عملکرد ،سنجش وارزیابی عملکرد ،جمع آوری و تحلیل داده های عملکرد و به کارگیری این داده ها ،به بهبود عملکرد سازمان منجر می شود (رفیع زاده ،۱۳۸۸،ص۳).
۲-۲-۷٫ فرایند ارزیابی عملکرد
منظور از فرایند انجام دادن مجموعهای از اقدامات با ترتیب و توالی خاص میباشد.در اینجا واژه فرایند ارزیابی به طی نمودن مراحل مختلف برای انجام ارزیابی سازمان یا فرد با ترتیب و توالی منطقی اشاره دارد. (مجیبی، ۱۳۸۴،ص۲۰) هر فرآیندی شامل انجام این مجموعه اقدامات با ترتیب و توالی خاص منطقی وهدفمند است وفرآیند ارزیابی نیزمستلزم پیمودن گامهای متعدد است. گام های مورد نظر برای ارزیابی عملکرد در شکل ۲-۱ارائه گردیده است .
اهداف سازمان
تدوین و تنظیم شاخص های ارزیابی
تدوین و برقراری معیار (استاندارد عملکرد برای شاخص )
ابلاغ و اعلان انتظارات و شاخص های ارزیابی به سازمان
سنجش (اندازه گیری عملکرد واقعی )
مقایسه عملکرد ها با استاندارد های هر شاخص
اعلام نتایج به ارزیابی شونده و بحث در خصوص چگونگی حصول نتایج
اقدام به منظور به کارگیری عملیات اصلاحی (در صورت لزوم )جهت بهبود و توسعه عملکرد سازمان مورد ارزیابی
شکل ۲-۱:فرایند ارزیابی عملکرد (مجیبی ،۱۳۸۴،ص ۲۱)
۲-۲-۸٫مدل های ارزیابی عملکرد
۱- مدل دمینگ((DEMING:این مدل قدیمی است و برمضامین کیفیت تاکید زیادی دارد.باتوجه به دیدگاه مورد استفاده درآن، توجه اندک به نگرش فرآیندی وعدم توجه به استراتژیها ،مدل مناسبی جهت استفاده در پروژه به نظرنمی رسد.علاوه براین ،تحقیقات صورت گرفته نشان می دهدکه هیچ کشوری این مدل رابه صورت کامل نپذیرفته است(نیلی وهمکاران،۱۳۸۲).
۲-مدل مالکوم بالدریچ : این مدل ازجهات زیادی شبیه به مدل EFQMمی باشد ولی باتوجه به پذیرش بیشتر مدل EFQMدر ایران وطراحی جایزه ملی بهره وری وتعالی سازمانی با اتکا برآن ،مدل ملکوم بلدریج در مقایسه با مدل EFQMکنارگذاشته شده است.
۳-مدل PIPE: این مدل کاملا فرایند محوراست و اگرچه فرآیندها را در راستای رسیدن به اهداف استراتژیک دسته بندی میکند ولی هدف نهایی سازمان را از انتخاب مدلی استراتژی محور ودرک روابط علت ومعلولی بین اهداف استراتژیک برآورده نمی سازد. لذا باتوجه به نوع کاربردی که ازسیستم انتظارمی رود، مدل PIPE کنارگذاشته می شود.

• شناسایی پیامدهای رضایت مشتری

• شناسایی روابط علی

• قابلیت مقایسه نتایج در سطوح مختلف می باشد.

برای دستیابی نتایج مورد انتظار یه طور یکپارچه طرح شاخص ملی رضایت مشتری باید سهم عمده‌ای از معاملات را در یک اقتصاد ملی تحت پوشش قرار دهد. مزایای تدوین شامل حال مشتریان، کارکنان سازمان، صاحبان سهام، سرمایه‌گذاران، عرضه‌کنندگان، دولت، اقتصاد ملی و جامعه می‌گردد. که در نهایت منجر به بهبود کیفیت و تامین رضایت مشتری، بهبود کسب و کار، ارتقاء سطح کیفیت زندگی عموم مردم، منتفع شدن سازمان‌های علاقمند از منافع مشترک و بهبود سودآوری خواهد شد (کاوسی و سقایی،۱۳۸۴،ص۶۷).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
بخش دوم
تعهد درک شده کارکنان
۲-۲) تعهد درک شده کارکنان
تعهد درک شده کارکنان^[۵۸] به خوبی شناخته شده است که موفقیتهای تجاری نیازمند چیزی بیشتر از فقط رضایت و وفاداری کارکنان است . درعوض، آن نیازمند آن نوع از کارکنان است که به عنوان حامی سازمان تمایل به خدمت دارند، یعنی کارکنان متعهد . بنابراین تعهد کارکنان نشان دهنده تخصیص کارکنان برای کمک به شرکت برای رسیدن به اهدافش است. این شامل انجام کار با کیفیت بالا، تعهد به حل مشکلات مشتری، سرمایه گذاری در زمان و تلاش مناسب در کار و تمایل به توصیه محصولات و خدمات شرکت است(ویلارس و کولهو،۲۰۰۱،ص۱۷۰۴).
اگرچه تعهد و وفاداری کارکنان متفاوت هستند و اجزا و سازه های مجزایی با مفاهیم مختلف دارند اما به هم مرتبطند و به دنبال تغییر در تمرکز شرکت هستند(کراسبی و همکاران^[۵۹]،۱۹۹۴،ص۲۱).
امروزه تنها سازمان­هایی در عرصه­ رقابت از موقعیت مناسب برخوردارند که محور اصلی فعالیت خودشان را تأمین خواسته مشتریان و ارضای نیازهای آنان با حداقل هزینه و حداکثر کیفیت قراردادند بالا بودن کیفیت محصولات و خدمات یک سازمان از بدیهیات و خصوصیات بسیار مهم آن سازمان محسوب می شود. سازگاری نهادی کیفیت میزان نهادینه­سازی فرایندها و شاخص­ های کیفیت در درون ساختارهای نهادی می باشد. شناسایی و پرداختن به عواملی مانند تعهد و وجدان شغلی که زمینه ارتقاء و پیشرفت سازمان ها را فراهم می­ کند از اهمیت مضاعفی برخوردار است. توجه به تعهد شغلی یکی از عوامل توسعه سازمانی است و موجب بهینه شدن ساختار های اداری، کاهش اتلاف انرژی و زمان، برداشت صحیح از موقعیت، بهینه شدن جریان اطلاعات و ارتباطات می­باشد. در صورت افزایش تعهد شغلی، تعاملات میان اجزاء سازمان و ساختارهای متعدد آن کیفیت بهتری می­یابد و انجام دگرگونی­های اقتصادی، سیاسی، تشخیص شاخص های کیفیت استفاده از رویکرد سیستمی و تشخیص مؤلفه­ های آن (ورودی ، فرایند ، خروجی) ضرورت دارد (عسگری و علیپور، ۱۳۹۱،ص۳۴).
مدیران امروز می توانند ابزارهای انگیزشی بی شماری شامل طیفی از مشوق های غنی سازی شغلی تا مدیریت مشارکتی را به کارگیرند. اما مدیران در کسب تعهد کارکنانشان با دردسر موجه می شوند. آنها به دلایل زیر دچار این مشکل می شوند:
اول، امروز تمرکز بر کارگروهی، توانمندسازی و سازمانهای مسطح، رفتار خودکنترلی یا تابعیت سازمانی راتشویق می کند. مطالعات نشان می دهد که فقط تعهد می تواند چنین رفتاری را تشویق کند. برای مثال، نتایج یک مطالعه حاکی از آن است که سهیم بودن کارکنان در تعیین اهداف و ارزش های سازمان، تضمین کننده اعمال کارکنان در جهت منافع سازمان است. نتایج مشابه دیگری حاکی از آن است که تهد سازمانی با توانایی سازمانها و کارکنان در انطباق با وقایع غیرقابل پیش بینی همبستگی نزدیکی دارد. تعهد، آثار مطلوب دیگری را نیز به دنبال دارد. کارکنان متعهد مایل به داشتن رکوردهای قابل توجه و حفظ شغل به مدت طولانی تری نسبت به کم تعهدها هستند و تعجبی ندارد که آنها مایل به تلاش بیشتر درکارها و عملکرد بهتری نسبت به کم تعهدها می باشند. به طور خلاصه ، شواهد قابل ملاحظه ای وجود داردکه کارکنان متعهد ، کارکنان ارزشمندتری نسبت به سایر کارکنان هستند. بنابراین سوال اینجاست که چگونه یک مدیر می تواند تعهد کارکنان خود راتقویت کند؟ در یافتن پاسخ این سوال که چگونه شرکتها در بالابردن تعهد کارکنانشان موفق شوند. محققان مطالعات زیادی را در طیفی از اجتماعات سازمان های تجاری و اتحادیه های کارگری در آمریکا، اروپا و ژاپن داشته اند( دسلر، ۱۹۹۹).
تعهد قدرتی است که باعث می شود، فرد رفتاری سازگار و مرتبط با یک یا چند هدف از خود نشان دهد. تعهد کارکنان تمایل دارد تا کارکنان را در رفتارهای ایده آلی مانند عملکرد عالی، انگیزه بالا و ارزش قائل شدن برای سازمانشان درگیر کند(اچمد و ویوین^[۶۰]،۲۰۱۲،ص۱۰۳).
تعهد به حالت روانی اشاره دارد که رابطه کارمند با سازمان را مشخص می کند و کاربردهایی در تصمیم گیری برای تداوم یا عدم تداوم عضویت در سازمان دارد. اکثراً محققین رفتار سازمانی سه بعد از تعهد، یعنی تعهد عاطفی، تداومی و هنجاری را طبقه بندی کرده اند. مطالعه پیشین می­یر و دیگران^[۶۱] (۱۹۹۳) تعریف متمایزی از تعهد سازمانی دارد. ابتدا، تعهد عاطفی، تعلقی عاطفی به سازمان است. دوم، تعهد متداوم به صورت هزینه ادراک شده مرتبط با ترک سازمان تعریف می شود. در نهایت، تعهد هنجاری به الزامی برای باقی ماندن در سازمان اشاره دارد. در این مطالعه تعهد عاطفی نقشی مهم برای سازه وابسته بازی می کند که نتیجه و برونداد اعتماد و رضایت شغلی است(سائکو^[۶۲]،۲۰۱۱،ص۲۳۰).تعهد سازمانی یک متغیر نگرشی است که میزان وفاداری و حمایتی را مشخص می کند که کارمند برای سازمان احساس می کند. برای درک بهتر تعهد سازمانی، می یر و آلن^[۶۳] (۱۹۹۱) مدلی سه بخشی شامل تعهد هنجاری، عاطفی و مداوم را پیشنهاد کرده اند که تمامی آنها به صورتی که به حفظ کارکنان کمک می کند، مدنظر قرار می گیرند. تعهد عاطفی به «تعلق عاطفی به، شناخته شدن با و علاقمند بودن به سازمان» (کارکنان با سازمان می مانند به این خاطر که خواهان آن هستند) اشاره دارد؛ تعهد مداوم به «آگاهی از هزینه های مرتبط با ترک سازمان» (کارکنان با شرکت باقی می مانند به این خاطر که نیاز دارند) اشاره دارد؛ و تعهد هنجاری «احساس اجبار به تداوم اشتغال» (کارکنان با سازمان باقی می مانند به این دلیل که مجبورند) را بازتاب می دهد. تعهد سازمانی در این مقاله به صورت میزانی که کارکنان درگیر و تعلق احساسی به سازمان های خود دارند، به دلیل اینکه اهداف و ارزش های سازمان خود را می شناسند، تعریف می شود. بنابراین، به عنوان تعهد سازمانی کارکنان به تعهد عاطفی متکی می شود. تحقیقات پیشین مشخص کرده اند که اکثر نتایج مثبت تعهد از تعهد عاطفی سازمانی نشأت می گیرند و با نتایج سازمانی مانند ملازمت، عملکرد شغلی و رفتار شهروندی سازمانی مرتبط باشد. افرادی که به سازمان خود متعهد می شوند باید نسبت به افرادی که کمتر متعهد هستند، عملکرد شغلی عینی تری را تجربه کنند. افراد متعهد باید تمایل به سرمایه گذاری های قابل توجه در شغل خود (برای مثال، بکاربردن تلاش بیشتر، بدست آوردن مهارت ها و دانش جدید) داشته باشند. به علاوه، افرادی که به شغل خود متعهد باشند، احتمالاً اهداف کاری بالاتری برای خود تعیین می کنند و تلاش می کنند و نیز بر دنبال کردن این اهداف حتی در روبرویی با موانع و مشکلات پافشاری می کنند. تلاش و پشتکار بیشتر معمولاً منجر به عملکرد شغلی بالاتر می شود. همچنین محققی به این نتیجه رسید که تعهد ساختگی با عملکرد شغلی قوی تر همبستگی دارد .تعهد سازمانی را به عنوان توانایی نسبی یک فرد در همانندی و درگیر شدن در کار و درونی نمودن ارزش ها و اهداف در یک سازمان خاص تعریف نموده اند و محققین نشان داده اند که این معنی از تعهد حداقل بوسیله سه عامل مهم مشخص می گردد:

• داشتن یک باور قوی در پذیرش ارزش ها و اهداف سازمان

• داوطلب بودن در انجام تلاش قابل توجه جهت منافع سازمان

• تمایل قوی جهت حفظ عضویت خود در سازمان (الف)

۲-۲-۱) تعاریف تعهد

• التزامی که آزادی عمل را محدود می کند (دیکشنری آکسفورد، ۱۳۸۳)

• تعهد در زبان فارسی به معنای گردن گرفتن شرط و پیمان و خود را ملزم به انجام عملی دانستن تعریف شده است .

• تعهد سازمانی مانند مفاهیم دیگر رفتار سازمانی به شیوه های متفاوت تعریف شده است. معمول ترین شیوه برخورد با تعهد سازمانی آن است که تعهد سازمانی را نوعی وابستگی عاطفی به سازمان در نظر­ می گیرند. بر اساس این شیوه، فردی که به شدت متعهد است، هویت خود را از سازمان می گیرد، در سازمان مشارکت دارد و با آن در می آمیزد و از عضویت در آن لذت می برد (ساروقی، ۱۳۷۵،ص۱۴).

• تعهد سازمانی یک نگرش است، یک حالت روانی است که نشان دهنده نوعی تمایل، نیاز و الزام جهت ادامه فعالیت در یک سازمان می باشد. تمایل یعنی علاقه و خواست قلبی برای ادامه فعالیت در سازمان، نیاز یعنی فرد به خاطر سرمایه گذاری هایی که در سازمان کرده ناچار به ادامه خدمت در ان است و الزام عبارت از دین، مسئولیت و تکلیفی است که فرد در برابر سازمان دارد و خود را ملزم به ماندن در آن می بیند(آلن و می یر،۱۹۹۹،ص۹۰).

رابینز تعهد را حالتی می داند که فردی سازمان را معرف خود می داند و آرزو می کند که در عضویت آن سازمان باقی بماند (رابینز، ۱۳۷۴،ص۱۲۸).تمامی تعاریف داده شده از تعهد بطور کلی به این حقیقت اشاره دارند که تعهد: الف) یک نیروی تثبیت کننده یا وادار کننده است. ب) به رفتار جهت می دهد (بطور مثال آزادی را محدود می کند و شخص را به گروهی از کارها مقید می سازد).
۲-۲-۲) ابعاد تعهد سازمانی
آلن و می یر مدلی سه بعدی را برای تعهد سازمانی در نظر می گیرند. مدل آنها از تعهد سازمانی شامل بعد عاطفی، بعد مستمر و بعد هنجاری به عنوان سه بعد تعهد سازمانی می شود.

• تعهد عاطفی^[۶۴]

آلن و می یر^[۶۵] تعهد عاطفی را به عنوان وابستگی عاطفی فرد به سازمان و تعیین هویت شدن از طریق آن می دانند. اگر تعهد سازمانی را از این طریق تعریف کنیم، تعهد عاطفی شامل سه جنبه می شود:

• صورتی از وابستگی عاططفی به سازمان

• تمایل فرد برای تعیین هویت شدن از طریق سازمان

• و میل به ادامه فعالیت در سازمان

آلن و می یر معتقدند که یک فرد زمانی در خود وابستگی عاطفی نسبت به سازمان احساس خواهد کرد که اهداف سازمانی را اهداف خود بداند و متقاعد شود که سازمان را در راه رسیدن به اهدافش یاری کند. همچنین شرح می دهند که تعیین هویت شدن فرد از طریق سازمان زمانی رخ می دهد که ارزش های فردی افراد با ارزش های سازمانی سازگار بوده و فرد قادر باشد که ارزش های سازمانی در خود را درونی سازد. بدون شک در این تعیین هویت شدن از طریق سازمان یک رابطه روانشناسانه وجود دارد و فرد به خاطر تعیین هویت شدن از طریق سازمان در خود یک نوع احساس غرور می کند(آلن و می یر،۱۹۹۹،ص۹۰).

• تعهد مستمر^[۶۶]

دومین بعد از ابعاد سازمانی آلن و می یر تعهد مستمر می باشد، که بر مبنای تئوری های سرمایه گذاری قرار دارد. این تئوری بر این اساس است که با گذشت زمان فرد سرمایه ای را در سازمان انباشته می کند که هر چه سابقه فرد در سازمان بیشتر شود این سرمایه نیز انباشته تر می شود و از دست دادن آن برای فرد هزینه برتر می شود. این سرمایه گذار شامل زمان، کسب مهارت های ویژه سازمان که قابل انتقال نمی باشد، رفاقت های کاری، عوامل سیاسی و هزینه های دیگری می باشد که فرد از جستجو برای کارهای جایگزین منصرف می سازد.آلن و می­یرتعهد مستمر را صورتی از دلبستگی روانی فرد به سازمان می دانند که از ادراک کارمند از چیزهایی که در صورت ترک سازمان از دست می­دهد ناشی می شود. در واقع می توان چنین گفت که تعهد مستمر شامل اگاهی فرد از هزینه های ترک سازمان می شود. بنابراین در این شکل از تعهد دلیل اصلی ارتباط فرد با سازمان و تصمیم او به باقی ماندن در سازمان یک تلاش برای حفظ مزایای حاصله از ارتباط با سازمان می باشد(همان منبع ،ص۹۰).

• تعهد هنجاری^[۶۷]

• بانک‌داری مبتنی بر شعبه‌های الکترونیکی

 
موانع بانکداری الکترونیکی

• عدم وجود زیر ساخت های مخابراتی مناسب

• عدم وجود قوانین و مقررات لازم

• ۳-عدم وجود آموزش های کافی و تبلیغات موثر

• عدم وجود فرهنگ استفاده. (حسینی، ۱۳۷۹)

  1. 1. کارت اعتباری

   

کارت اعتباری یک کارت پلاستیکی است که روی آن نام صاحب کارت و شماره آن به صورت برجسته وجود دارد و پشت کارت یک نوار مغناطیسی دیده می شود که درون خود برخی اطلاعات مهم مثل هویت و آدرس های دارنده کارت را ذخیره کرده است.
سیستم های مالی کامپیوتری مانند دستگاه های خود پرداز ATM از این اطلاعات هنگام احراز هویت فرد به منظور برداشت پول استفاده می کنند. یک کارت اعتباری استاندارد شامل یک عدد ۱۶ رقمی نیز هست که حاوی اطلاعات مهمی درباره نوع کارت،بانک صادر کننده آن و اطلاعات مهمی درباره نوع کارت،بانک صارد کننده آن و اطلاعات دیگر است. این شماره برای دارنده هر کارت منحصر به فرد است. از این شماره برای شناسایی دارنده کارت هنگام انجام معاملات الکترونیکی روی اینترنت نیز استفاده می شود. (سلطانی، ۱۳۸۳)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• • • 1. 1. تاریخچه

       

   

کارتی پلاستیکی و از نوع کارت‌های مغناطیسی و به طور معمول به ابـعاد ۹۸/۵۳ × ۶/۸۵ مـیلی‌متر است. مـطابق دایره‌المعارف بریتانیکا (Britanica) استفاده از کارت‌های اعتباری اولین بار در دهه ۲۰ در امریکا مطرح شد، زمانی‌که مراکزی مانند شرکت‌های نفتی و هتل‌های زنجیره‌ای نسبت به صدور چنین کارت‌هایی برای مشتریانشان اقدام کردند، اما استفاده از این کارت‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای پس از جنگ جهانی دوم و خروج از رکود اقتصادی گسترش یافت. اولین کارت اعتباری از نوع امروزی آن یعنی کارتی که بتوان با بهره گرفتن از آن در طیف وسیعی از فروشگاه ها و کسب و کارها پول مبادله کرد،در ۱۹۵۰ توسط Diners club inc. معرفی شد و هنوز هم یکی از کارت های اعتباری شناخته شده از این نوع به شمار می رود.
در ۱۹۵۸ نیز کارت اعتباری دیگری در همین رده توسط شرکت American Express معرفی شد که در حال حاضر یکی از معروفترین نوع کارت های اعتباری است. در این سیستم که امروزه نیز مورد استفاده است صادر کننده کارت اعتباری نزد بانک یک حساب دارند. هنگامی که کالا یا خدماتی توسط دارنده کارت (مشتری) خریداری می شود،این پول بلافاصله به حساب فروشنده (که خود نزد بانک حسابی دارد) واریز می شود. بانک نیز به نوبه خود این هزینه را به صورت ماهانه و یا در دوره های زمانی معین دیگری به حساب مشتری منظور می کند و صورت حساب برایش صادر می کند و در صورتی که به میزان کافی در حساب مشتری پول نباشد، طی مهلت معینی از مشتری می خواهد که حساب خود را تکمیل کند. مشتری می تواند مبلغ مورد نظر را یک جا و یا با اقساطی که بهره به آن تعلق می گیرد، به بانک بپردازد. اولین سیستم بانکی از این نوع در سال ۱۹۵۹ و از سوی Bank of America در کالفرنیا معرفی شد و Bank Americard نام داشت، این سیستم تنها در همان ایالت کار می کرد. اما بعدا” در سال ۱۹۶۶ در ایالت های دیگر نیز راه اندازی شد و صورت سراسری به خود گرفت. در سال ۱۹۷۶ این سیستم بانکی به VISA تغییر نام داد. ویزا امروزه یک کنسرسیوم بین المللی است که سیستم بانکی اغلب کشورهای دنیا در آن مشارکت دارند. در همان سال ۱۹۶۶ اتحادیه کارت بین بانکی یا Interbank card Association شکل گرفت و بعدا” به Master card تغییر نام داد. ویژگی مسترکارد این بود که هیچ بانک خاصی در آن نقش محوری نداشت، بلکه هر کدام از بانکهایی که به صورت محلی اقدام به صدور کارت اعتباری برای مشتریان خود می کردند مایل بودند روشی برای متصل کردن سیستم های مالی خود به یکدیگر پیدا کنند. چنین سیستمی می توانست در میان مشتریان کوچک بانک ها که مایل بودند از کارت خود برای کارهایی مثل خرید مایحتاج روزانه و یا خرید اتومبیل و مسکن استفاده کنند علاقه مندان زیادی داشته باشد. (سلطانی، ۱۳۸۳)

• • • 1. 1. انواع کارت اعتباری

       

   

کارت های اعتباری را اساسا” می توان به دو دسته کارت های بانکی و غیر بانکی تقسیم کرد. کارت های اعتباری بانکی مثل ویزا و مسترکارت از سیستم اعتباری بانک ها استفاده می کنند. در حالی که کارت های غیر بانکی را شرکت ها و موسسات دولتی و خصوصی به مقاصد مختلفی عرضه می کنند. آمریکن اکسپرس و دینر کلاب نمونه کارت های اعتباری غیر بانکی هستند. همچنین در برخی از کشورها شرکت­های مخابرات و تلفن و یا شرکت­های توزیع­کننده نفت،گاز و بنزین و نیز فروشگاه­های زنجیره­ای و باشگاه­های تفریحی اقدام به صدور کارت اعتباری می کنند. دامنه کاربرد این کارت ها بستگی به دامنه فعالیت شرکت مربوطه و یا اهداف مالی آنها دارد. در هر صورت فعالیت تمام این موسسات صادر کننده کارت باید زیر نظر نهاد مالی رسمی آن کشور و دارای مجوز فعالیت باشد.

• • • 1. 1. انواع کارت از نظر شیوه تسویه

       

   

مدل های مشابه: برای نشان دادن تمایزات در یک مجموعه؛ مانند کاربرد رنگ در نقشه کاربری یک سرزمین.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مدل های سمبلی: برای توضیح سیستم ها یا فرایند ها در مدل های پیش بینی کننده از طرح و رسم استفاده می کنند.
البته برای شناخت مشکلات برخی از تحقیقات، می توان از تلفیق مدل های برنامه ریزی/ فرایند مدیریتی با مدل های نظری به مدل های ترکیبی دستیابی پیدا کرد و طی فرآیندی معین و تقابل مستمر آنها به ارائه راه حل هایی در زمینه سیستم گردشگری نائل شد.
باید توجه داشت درچشم انداز و دورنمای یک سیستم، مدلها در زیر مجموعه نظریه ها قرار می گیرند. نظریه های سیستم ها، دیدگاه های هستند که پدیده ها را تشریح می کنند و برای اداره سیستم ها بکار گرفته می شوند. بنابر این مدلها در ابتدا توصیفی، سپس تشریحی و در نهایت پیش بینی کننده اند؛ بنابر این مدل ها، پی ریزی و سازه های نظریه ها را تشکیل می دهند(گتز،۱۹۸۶).
نمودار ۲-۴ مدل سیستم های ترکیبی برای برنامه ریزی و نظریه های گردشگری (گتز،۱۹۸۶:^[۳۳])
با این مقدمه در ذیل به بررسی مهمترین دیدگاه ها و مدل های ارائه شده در زمینه سیستم گردشگری با توجه بنیادی ترین آنها( مدل های مدل های برنامه ریزی/ فرایند مدیریتی و مدل های نظری) می پردازیم:
- دیدگاه سازمان جهانی گردشگری
سازمان گردشگری جهانی(WTO) سیستم گردشگری را به دو بخش اصلی تقسیم می کند؛ یکی عوامل تقاضا، شامل بازارهای گردشگری بین المللی، داخلی(ملی و منطقه ای) و ساکنان محلی و دیگر عوامل عرضه، مشتمل برفعالیت ها و جاذبه ها (جاذبه های طبیعی، فرهنگی، تاریخی، پارک های تفریحی، باغ وحش ها، باغ های گیاه شناسی، آکواریم ها و…)، محل اقامت (هتل ها، متل ها، هتل آپارتمان ها، مهمانپذیرها و…)، خدمات و تسهیلات گردشگری( دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری، رستوران ها، خرید، امور بانکی، مبادله ارز، خدمات و امکانات پستی و پزشکی و…)، حمل و نقل(هوایی، زمینی، دریایی)، امکانات و تأسیسات زیربنایی( شامل آب رسانی، برق رسانی، بهداشت، فاضلاب، دفع زباله و مخابرات) و عناصر سازمانی است(سازمان جهانی جهانگردی، ۱۳۷۹).
مدل ارائه شده از طرف سازمان جهانی گردشگری بر پایه نظریه سیستمی می باشد؛ این مدل با توجه به دو دسته مدل های بنیادین گردشگری در طبقه بندی مدل های نظری- سیستم گردشگری کل از گونه تشریحی است.
عوامل عرضه
- جاذبه ها و فعالیت ها
- محل اقامت
- دیگر خدمات و تسهیلات گردشگری
- حمل ونقل
- دیگر تأسیسات زیر بنایی
- عناصر سازمانی
عوامل تقاضا
- بازارهای گردشگری بین المللی
- بازارهای گردشگری داخلی
- استفاده ساکنان از جاذبه ها و امکانات و خدمات گردشگری
نمودار ۲-۵ عناصر سیستم گردشگری (سازمان جهانی گردشگری، ۱۳۷۹)
- دیدگاه لیپر
لیپر^[۳۴](۱۹۷۹) مدل خود را در به عنوان یک چارچوب سازماندهی شده در بسیاری از مسائل گردشگری پیشنهاد کرده است. وی بسیاری از مسائل گردشگری را با توجه به فعالیت های آن در نظر گرفته و بخش های صنعت را مجاز به استقرار می سازد و عامل جغرافیایی را در کل سفر اجتناب ناپذیر، پیش بینی کند. او سه عنصر اصلی را در سیستم گردشگری مؤثر می داند:
۱- گردشگران: گردشگر در این سیستم یک فاعل است. ۲- عوامل جغرافیایی: شامل الف- منطقه تولید کننده مسافر(فشار برای برانگیختن سفر) ب- منطقه مقصد گردشگر(علت وجودی برای گردشگری) ج- منطقه حمل و نقل(مکان های میانی برای رسیدن به مقصد). ۳- صنعت گردشگری: مشتمل بر دامنه ای از تجارت ها و سازمان های درگیر در توزیع محصول گردشگری هستند. هر یک از عناصر و عوامل سیستم گردشگری لیپر نه تنها برای توزیع محصول گردشگری بلکه برای شرایط معاملاتی و آثار گردشگری و البته زمینه های متفاوتی که در گردشگری اتفاق می افتد، با یکدیگر در تقابلند(لیپر،۲۰۰۴/لیپر،۱۹۹۰/ کوپر و دیگران،۱۳۸۰).
مدل ارائه شده از طرف لیپر بر پایه نظریه سیستمی می باشد؛ این مدل در طبقه بندی مدل های نظری- سیستم گردشگری کل از گونه تشریحی است.
نمودار ۲-۶ چرخه مستقیم دو سویه گردشگری به عنوان سیستم گردشگری کل(لیپر،۳۵:۲۰۰۴)
TGR منطقه مبدا مسافر علائم بیان کننده نواحی مختلف مقصد گردشگر است
TR مسیر ترانزیت
TDR منطقه مقصد گردشگری
TDR₃
TDR₂
TGR
TDR₁
TR₄
TR₁
TR₂
TR₃
نمودار ۲-۷ سیستم گردشگری (ناحیه محور مسافر، مبدا و مقصد گردشگر) – مدل لیپر (لیپر،۲۳:۱۹۹۰)
- دیدگاه گان
گان^[۳۵]، سیستم گردشگری را مبتنی بر دو بخش عرضه و تقاضا می داند؛ در بخش تقاضا، جمعیت علاقه مند و متمکن به انجام سفر و گردش(اعم از بازارهای داخلی و بین المللی) قرار گرفته؛ و در بخش عرضه، بر روی عناصر و بخش های اصلی همچون جاذبه ها، حمل و نقل، خدمات، اطلاعات و تبلیغات تأکید دارد؛ هر یک از این عناصر در تعامل و ارتباط متقابل با یکدیگر قرار داشته و سیستم گردشگری یک مکان را تشکیل می دهند. وی تأکید خاصی بر روی عناصر عرضه در سیستم گردشگری یک مکان دارد و موفقیت و پویائی گردشگری در یک مکان را در سایه تعامل، همکاری، ارتباط متقابل، کارایی و موفقیت عناصر متعدد و پیچیده ی بخش عرضه همانند جاذبه ها، مراکز اقامتی، حمل و نقل، اطلاعات و تبلیغات می داند. گاهی به نظر می آید بعضی از عناصر و یا بخش های گردشگری اهمیت، کارائی و اثر بخشی سایر یا هر ترتیبی را در این خصوص نادیده می گیرند. به عبارتی دیگر هر عنصری و یا بخشی از ساختار درونی سیستم(عوامل عرضه) مانند: صاحبان توسعه اقامتگاه های مسافران(هتل ها، متل ها، هتل آپارتمانها، مهمانپذیرها، خانه ها، ویلاهای اجاره ای، کمپ ها، محل خواب، واحدهای پذیرایی و…) مؤسسات و آژانس های مسافربری، تأسیسات گردشگری و… از نگاه خودش به گردشگری نزدیکتر است؛ اما تأثیر عوامل خارجی(عوامل محیطی- بیرونی سیستم اعم از فرصتها و تهدیدها) و دیگر عناصر و بخشهای نیز بر پویائی عملکرد سیستم گردشگری حائز اهمیت می باشد؛ در واقع گردشگری تنها از هتل ها و خطوط هوایی و دیگر بخش ها به صورت مجزا تشکیل نشده است، بلکه کلیتی از اجزای مختلف و عمده ای است که با همدیگر ارتباط نزدیک و متقابل دارند. هر یک از این اجزا عهده دار حرکت و پیشرفت در سیستم(عرضه و تقاضا) گردشگری است؛ درون این شاخه های کلی جزئیات و عناصری است که هم برنامه ریزان و مدیران باید برای کسب موفقیت آنها تلاش کنند(گان،۲۰۰۲). مدل ارائه شده از طرف گان با توجه به دو دسته مدل های بنیادین گردشگری در طبقه بندی مدل های فرایند مدیریت و برنامه ریزی از گونه تئوری سیستم ها می باشد.
تقاضا
(جمعیت علاقه مند و متمکن به انجام سفر)
عرضه
جاذبه ها
تبلیغات
خدمات
اطلاعات
حمل و نقل
نمودار ۲-۸ سیستم گردشگری دیدگاه گان (گان،۲۰۰۲: ۳۴)
- دیدگاه بریونز، تجیدا و مورالس

توانایی حل مسائل بسیار پیچیده­تر از قابلیت ­های دیگر آن می­باشد. به طور عمده این روش‌ها، تصادفی بوده و از طبیعت الهام گرفته شده‌اند. مطالعات نشان داده است الگوریتم­های مبتنی بر رفتار گروهی موجودات زنده در مقایسه با دیگر روش­های بهینه سازی بر روی برخی از مسائل کارایی بهتری دارند به همین دلیل گرایش زیادی برای استفاده از این الگوریتم­ها وجود دارد. به هر حال، علی رغم وجود کارایی خوب، این روش­ها هنوز از مشکلات و معایبی رنج می برند که باعث کاهش کارایی آنها در برخی مسائل می شود. همگرایی زودرس، سکون و سرعت همگرایی پایین برخی از مشکلات اصلی این الگوریتم ها است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فرایند طراحی و پیاده‌سازی الگوریتم‌های فرا ابتکاری دارای سه مرحله‌ی متوالی است که هر کدام از آن‌ها دارای گام‌های مختلفی هستند[۴۰]. در هر گام فعالیت‌هایی باید انجام شود تا آن گام کامل شود. مرحله‌ی یک آماده‌سازی است که در آن باید شناخت دقیقی از مسأله‌ای که می‌خواهیم حل کنیم به­دست آوریم و اهداف طراحی الگوریتم فرا ابتکاری برای آن باید با توجه به روش‌های حل موجود برای این مسأله، به طور واضح و شفاف مشخص شود. مرحله‌ی بعدی، ساخت نام دارد. مهم­ترین اهداف این مرحله انتخاب استراتژی حل، تعریف معیارهای اندازه گیری عملکرد و طراحی الگوریتم برای استراتژی حل انتخابی می‌باشد. آخرین مرحله پیاده‌سازی است که در آن تنظیم پارامترها، تحلیل عملکرد و در نهایت تدوین و تهیه گزارش نتایج باید انجام شود.
معیارهای مختلفی برای طبقه‌بندی این الگوریتم‌ها استفاده می­ شود که در ادامه چند نمونه ذکر می­ شود:

• • مبتنی بر یک جواب و مبتنی بر جمعیت : الگوریتم‌های مبتنی بر یک جواب در حین فرایند جستجو یک جواب را تغییر می‌دهند، در حالی که در الگوریتم‌های مبتنی بر جمعیت در حین جستجو، یک جمعیت از جواب‌ها در نظر گرفته می‌شوند. از الگوریتم‌های متداول فراابتکاری مبتنی بر جمعیت می‌توان الگوریتم‌های تکاملی (الگوریتم ژنتیک، برنامه‌ریزی ژنتیک، …)، بهینه‌سازی کلونی مورچگان،کلونی زنبورها، روش بهینه‌سازی ازدحام ذرات و الگوریتم رقابت استعماری و از الگوریتم‌های متداول فرا­ابتکاری مبتنی بر یک جواب می‌توان الگوریتم جستجوی ممنوعه و الگوریتم تبرید شبیه‌سازی شده را نام برد.

• • الهام گرفته شده از طبیعت و بدون الهام از طبیعت: بسیاری از الگوریتم‌های فرا­ابتکاری از طبیعت الهام گرفته شده‌اند. مانند الگوریتم خفاش یا کلونی مورچه ها، در این میان برخی از الگوریتم‌های فراابتکاری نیز از طبیعت الهام گرفته نشده­اند.

• • با حافظه و بدون حافظه: برخی از الگوریتم‌های فرا­ابتکاری فاقد حافظه می‌باشند به این معنا که این نوع الگوریتم‌ها از اطلاعات به دست آمده در حین جستجو استفاده نمی کنند (به طور مثال تبرید شبیه‌سازی شده). این در حالی است که در برخی از الگوریتم‌های فرا ابتکاری نظیر جستجوی ممنوعه از حافظه استفاده می‌کنند. این حافظه اطلاعات بدست آمده در حین جستجو را در خود ذخیره می‌کند.

• • قطعی و احتمالی: یک الگوریتم فرا ابتکاری قطعی نظیر جستجوی ممنوعه، مسآله را با بهره گرفتن از تصمیمات قطعی حل می‌کند. اما در الگوریتم‌های فرا ابتکاری احتمالی نظیر تبرید شبیه سازی شده، یک سری قوانین احتمالی در حین جستجو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

الگوریتم­های فرا­ابتکاری در حل بسیاری از مسائل بهینه‌سازی در حوزه‌های مختلف کاربرد دارند. در ادامه به ­طور اجمالی چند نمونه از این الگوریتم­ها به اختصار معرفی می­گردد. پس از آن به تفصیل الگوریتــم خفاش که یک الگوریتم فرا­ابتکاری می­باشد و هم­چنین اساس کار این رساله بر آن بنا گردیده است، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
۳-۳-۱- بهینه سازی توده­ی ذرات
بهینه سازی توده­ی ذرات به وسیله­ کندی و ابرهارت ارائه شده است [۴۱] . این روش ، از رفتارهای هوشمند پرندگان در یافتن غذا الگو برداری شده است . مانند الگوریتم­های هوش جمعی دیگر، PSO از مجموعه ­ای از جواب­های ممکن استفاده می­ کند و تا زمانی که از روی این جواب­ها یک جواب بهینه به دست آید یا معیار خاتمه برآورده شود ، الگوریتم ادامه می­یابد. در این الگوریتم هر جواب ممکن به وسیله­ یک ذره نشان داده می شود و یک توده­ی ذرات، مجموعه ­ای از ذرات می­باشد . مسئولیت تکامل توده به یک ناحیه­ی بهینه بر عهده­ تساوی سرعت می­باشد. این تساوی دربرگیرنده­ی سه مؤلفه می­باشد : مؤلفه­ی ضریب سرعت ، مؤلفه­ی فردی ((p_i و مؤلفه­ی اجتماعی (P_g). کل روش را می­توان به صورت یک الگوریتم رفتاری توزیع شده در نظر گرفت که یک جستجوی چند بعدی را انجام می­دهد.
در شبیه سازی، رفتار هر ذره به وسیله­ بهترین ذره­ی محلی یا بهترین ذره­ی سراسری تحت تأثیر قرار می­گیرد. یک ویژگی جالب در PSO این است که به ذرات اجازه داده می­ شود تا از تجربه قبلی خود استفاده کنند . این الگوریتم به طور موفق بر روی بازه­ی وسیعی از کاربردها اعمال شده است .
ابتدا ، تمامی ذرات به طور تصادفی در فضای جستجو مقدار دهی اولیه می­شوند . هم­چنین موقعیت­های اولیه­ p_i هر ذره نیز مقدار دهی اولیه می­شوند. سپس بهترین ذره­ی موجود در توده شناسایی شده و به جواب p_g انتساب داده می شود. پس از آن، توده­ی ذرات تا زمانی که معیار خاتمه به دست آید، در فضای جستجو پرواز می­ کند. پرواز، شامل اعمال کردن تساوی سرعت بر روی هر ذره است که سبب می­ شود موقعیت و برازندگی هر ذره تغییر کند. برازندگی به دست آمده توسط هر ذره با برازندگی به دست آمده از طریق بهترین موقعیت قبلی آن یعنی موقعیت p_i مقایسه می­ شود. اگر موقعیت جدید دارای برازندگی بهتری نسبت به برازندگی بهترین موقعیت قبلی باشد، در این صورت موقعیت جدید جایگزین p_i خواهد شد. هم­چنین، اگر بهترین موقعیت جدید ذرات دارای برازندگی بهتری نسبت به برازندگی بهترین موقعیت توده یعنی موقعیت p_g باشد، در این صورت بهترین موقعیت جدید جایگزین p_g خواهد شد. الگوریتم PSO دارای ساختار ساده­ای است و تعداد معدودی پارامتر در آن وجود دارد. الگوریتم حاصل برای محاسبه­ی موقیت بعدی ذره به صورت زیر بیان می شود :
v_t+1= v _t+ _۱ ۱(p_i - x_i)+ _۲۲ (p _g- x_i) (3-2)
x_t+1= x _t+ v_t+1
که در آن ثابت های _۲و_۱، توازن بین تأثیر یافته­های اشخاص یا دانش فردی (_۱) و یافته­های کل گروه (یا دانش جمعی_۲) (که هر دو در آغاز پیدایش این الگوریتم مقدار ۲ می­گرفتند) و _۲ و_۱ اعداد تصادفی با توزیع یکنواخت و دارای کران بالای _max ، پارامترهای الگوریتم می­باشند. توجه نمائید که پرانتزها باعث شتاب ذرات به طرف بهترین یافته های قبلی در فضا می گردند. برای یک فضای n – بعدی، سرعت ذرات در هر بعد محاسبه و سپس در یک بردار نهایی برای به روز کردن وضعیت ذره قرار می­گیرند. این تکنیک برای تعدادی از کاربرد­ها و مسائل پایه­ای مورد استفاده قرار گرفت که در اجرا بسیار جالب عمل می­کردند. در واقع، این روش­ها از تحریک پدیده ­های طبیعی و گروه بندی های اجتماعی برای بهینه سازی توابع مختلط که کاربرد وسیعی در صنعت دارند، الهام گرفته شده اند .
۳-۳-۲- الگوریتم جفت گیری زنبور عسل
جفت­گیری زنبورهای عسل به­عنوان یک روش عمومی برپایه رفتار حشرات جهت بهینه­سازی مورد استفاده قرار می­گیرد؛ که در واقع از فرایند جفت­گیری زنبورهای واقعی الهام گرفته است. یک کندو، دارای یک ملکه، صدها زنبور نر و حدود ده­ها هزار زنبور کارگر می­باشد. نقش اصلی ملکه تولید مثل و تخم­گذاری می­باشد. زنبورهای نر به عنوان پدر کندو ایفای نقش می­نمایند. زنبـورهای کارگر وظیفه بچه­داری و در برخی موارد تخم­گذاری را بر عهده دارند. تخم­های بارور به تولید ملکه و زنبورهای کارگر منجر می­ شود و در مقابل تخم­های نابارور، زنبورهای نر را تولید می­ کند.
زمان جفت­گیری ملکه با سرعت مشخصی از کندو خارج می­ شود؛ زنبورهای نر ملکه را تعقیب می­ کنند و آن­هایی که به ملکه می­رسند موفق به جفت­گیری با ملکه می­شوند، ولی بعد از عمل جفت­گیری می­میرند. ملکه تا زمانی که حجم محفظه اسپرم گنجایش داشته باشد به پرواز ادامه می­دهد؛ همین که حجم آن به اندازه مورد نظر رسید، در صورتی­که انرژی پرواز داشته باشد، به کنـدو بازمی­گردد. احتمال توانـایی جفت­گیری هر زنبـور نر با فرمول زیر شبیه­سازی می­گردد:
(۳-۳)
، عبارت است از احتمال اضافه شدن اسپرم زنبور نرِ  به حجم محفظه­ی اسپرم ملکه  و یا احتمال یک جفت­گیری موفق می­باشد.  قدر مطلق اختلاف بین تابع هدف زنبور نر  و تابع هدف ملکه  می­باشد.  سرعت ملکه در لحظه  می­باشد. این بدان معنا است که در ابتدای پرواز، که سرعت ملکه جهت جفت­گیری زیاد است و چنانچه تابع برازش زنبور نر نیز مناسب باشد، به­ طوری­که به مقدار تابع برازش ملکه نزدیک گردد آنگاه احتمال جفت­گیری مناسب زیاد است. به تدریج، سرعت و انرژی ملکه کاهش می­یابد. این موضوع با فرمول زیر نشان داده می­ شود:
(۳-۴)
مراحل اجرای این الگوریتم در زیر آورده شده است:
در شروع پرواز، ملکه، که همان جواب برتر می­باشد، زنبورهای نر را به طور تصادفی جهت تولید بچه­های جدید، انتخاب می­نماید.
بچه زنبورهای جدید با جابجایی ژن­های نر با ژن­های ملکه ایجاد می­شوند.
از زنبورهای کارگر جهت ارتقاء نسل استفاده می­گردد.
تابع برازش زنبور کارگر با توجه به میزان پیشرفت در نسل زنبورها مرتب می­گردد.
بچه زنبورهای برتر در حین انجام این فرایند در صورت برتری نسبت به ملکه، جایگزین آن می­شوند[۴۲].
۳-۳-۳- الگوریتم مورچگان
یک آزمایش بیولوژیکی معروف به نام آزمایش پل دو­گانه منبع مؤثری برای طرح اولین الگوریتم ACO بود. آزمایش پل دو طرفه برای بررسی تأثیر ردپای فرومون و رفتار حاصله مورچه­ها طراحی شده بود. در این آزمایش، یک پل دوطرفه با دو شاخه دارای طول­های متفاوت لانه این مورچه­ها را به یک منبع غذایی متصل می کرد (شکل ۳-۴). شاخه­ بلند این پل دو برابر شاخه کوتاه­تر آن بود. در حین اجرای این آزمایش چنین کشف شد که بعد از چند دقیقه تقریباً اکثر مورچه ها از شاخه­ کوتاه­تر پل استفاده می­ کنند. شرح و توضیح این رفتار به این واقعیت مربوط می شود، که مورچه­ها فرومون را در طول مسیرشان به جای می گذارند. احتمالاً مورچه­هایی که به طور تصادفی واتفاقی شاخه­ کوتاه­تر پل را انتخاب می­ کنند، زودتر به منبع غذایی می­رسند. وقتی که آن­ها به لانه بر­می­گردند، اثر فرومون بر روی شاخه­ کوتاه­تر را بو­ می­ کنند. بنابراین، عبور از این شاخه را ترجیح می­ دهند. فرومون بر روی شاخه­ کوتاه­تر، سریع­تر از شاخه­ درازتر جمع و انباشته می­ شود و بنابراین، بعد از مدت زمان کمی غلظت و تراکم فرومون بر روی شاخه­ کوتاه­تر بیشتر شده و تقریباً اکثر مورچه­ها شاخه­ کوتاه­تر را انتخاب می­ کنند. . به این ترتیب، با گذشت زمان میزان ماده­ شیمیایی در مسیر درست بیشتر و در مسیر نامناسب به کلی از بین می­رود و تعداد مورچه­هایی که جذب مسیر مستقیم می­شوند، افزایش می­یابد و جستجو در سایر مسیرها متوقف می­گردد.

شکل ۳-۴ آزمایش پل دوگانه
دوریگو و همکارانش تحت تأثیر این آزمایش ACO را ارائه دادند. در سال­های اخیر، این الگوریتم برای مسائل کاربردی مختلف و برای انواع مسائل مربوط به بهینه سازی ترکیبی مثل بهینه سازی چند منظوره و دینامیک، استفاده شده است. در ادامه مراحل این الگوریتم به صورت مختصر آورده شده است.
ابتدا جمعیت اولیه به صورت تصادفی تولید می­گردد، هم­چنین مقدار اولیه­ فرومون تعیین می­ شود. سپس سازگاری کلیه­ مورچه­ها بر پایه­ تابع هدف ارزیابی شده و با ارزیابی تک به تک مورچه­ها، فرومون به مسیر خاص شامل این مورچه­ها اضافه می­گردد. بعد از آن مورچه­ها با توجه به سطح فرومون توزیع می­گردند. در نهایت این فرایند تا دستیابی به حداکثر مورچه­ها یا عدم بهبود جواب ادامه می­یابد. شایان ذکر است که در هر تکرار بهترین مسیر در حافظه ذخیره می­گردد و بهترین آن، جواب نهایی مسأله خواهد شد[۴۳]،[۴۴].
۳-۳-۴- الگوریتم الگوی جستجوی ممنوع
ارائه این الگوریتــم به صورت امروزی در سال ۱۹۸۶ توســــط گلاور^[۴۷] انجام گرفت؛ که به لحاظ انعطاف­پذیری با دیگر تکنیک­های موجود می ­تواند رقابت نماید. در این روش جهت حل مسأله به ­صورت هوشمند، نیازمند به حافظه­ قابل انعطاف و جستجوی واکنشی (آگاهانه) است. هم­چنین، امکان پیاده­ســازی در فضای حل به صورت کم هزینه و مؤثر را فراهم می­ کند. بهینه­های محلی با توجه به جمع­آوری اطلاعات انتخاب می­گردند. شایان ذکر است الگوریتم الگوی جستجوی ممنوع، با طرح­های بدون حافظه­ای که به طور عمده به عملیات نیمه تصادفی تکیه دارند و به نوعی نمونه برداری انجام می دهند؛ متفاوت است. مثال­هایی از روش­های بدون حافظه­، روش‌های معروف الگوریتم ژنتیک و روش آبکاری فولاد هستند که به نوعی از علوم فیزیک و زیست شناسی منشأ گرفته­اند.
در واقع ایده­ اصلی، از آنجا نشأت می­گیرد که انتخاب یک جواب بد، ممکن است منجر به جوابی بهتر از یک انتخاب تصادفی خوب گردد. در سیستمی که از حافظه استفاده می­ کند یک انتخاب بد ممکن است راهنمای مفیدتری برای چگونگی تغییر جواب به صورت مفید باشد. برای جلوگیری از قرارگرفتن در جواب­های بهینه­ محلی و پیدا کردن جواب بهینه­ سراسری، در این روش حرکت در فضای جواب فقط به پاسخ­های بهتـر محـدود نمی­ شود، بلکـه در بین همسایگی­های به­دست آمده، بهترین جواب از نظر حداقل کردن تابع هدف انتخاب می شود. سپس این جواب که در بین همسایگی­های نقطه شروع شرایط بهتری نسبت به سایر جواب­ها دارد، به­عنوان نقطه­ی شروع برای مرحله­ بعدی در نظر گرفته می­ شود و این عملیات مجدداً تکرار می­ شود. به این نکته باید توجه کرد که ممکن است نقطه­ی انتخابی از نقطه­ی شروع در هر مرحله بهتر نباشد. علاوه بر این، جهت جلوگیری از جواب­های تکراری و قرار نگرفتن الگوریتم در یک حلقه­ی بسته، حرکت انتخابی در لیست حرکت­های ممنوع قرار می­گیرد. این فرایند، به یک جواب بهینه­ نسبی منتهی می­گردد. هم­چنین، بایستی توجه داشت به­منظور این­که الگوریتم در یک نقطه­ی بهینه نسبی متوقف نگردد، هر حرکت ممنوع بعد از چند مرحله تکرار دوباره مجاز می­گردد یا این­که با در نظر گرفتن ماهیت مسأله، فضای جستجو تغییر داده می­ شود. با تکرار این دو فرایند در نهایت الگوریتم به جواب بهینه مطلق، همگرا می­گردد [۴۵].
۳-۳-۵- الگوریتم آبکاری فولاد
در سال ۱۹۸۳ کریک پاتریک^[۴۸] با شبیه­سازی بین حداقل نمودن تابع هدف یک مسأله و سرد کردن جسم تا زمان رسیدن آن به حالت انرژی پایه، الگوریتم شبیه­سازی سرد شدن را به ­وجود آورد.
واژه­ی آنیلینگ به معنای گرم کردن جسم می­باشد ولی در اصطلاح یک فرایند فیزیکی برای بالا بردن دمای جسم تا رسیدن به نقطه­ی ذوب می­باشد و سپس به تدریج سرد کردن تا انرژی جسم به حداقل برسد. سیمولیتد نیز در لغت به معنی شبیه­سازی کردن و در اصطلاح بازسازی رفتار یک فرایند با توجه به یک سری فرضیات با اطلاعات معلوم یا فرضی است.
در ابتدا یک نقطه­ی دلخواه از فضای جستجو به طور تصادفی انتخاب و تابع هدف در آن محاسبه می­ شود. لازم به ذکر است که جواب اولیـه جزء پارامتـرهای مهم این الگوریتـم می­باشد که نقش به­سزایی را ایفا می­نماید و بسته به نوع مسأله تغیر می­ کند. هم­چنین، مکانیزم ایجاد همسایگی، پارامتر مهمی می­باشد که در رسیدن به جواب بهینه بسیار مؤثر خواهد بود. بعد از انتخاب این دو پارامتر، به سیستم یک دمای اولیه، متناظر با انرژی جنبشی نسبت داده می­ شود. انتخاب مقدار دمای اولیه دلخواه است اما بسته به این­که تابع در نقطه­ی شروع چه رفتاری دارد انتخاب می­گردد؛ مثلاً اگر تابع دارای تغییرات کمی است دمای کمتر انتخاب می­گردد تا قابلیت تحرک کمتر باشد و اگر تابع دارای تغییرات زیاد (شیب تند) باشد دمای بیشتری در نظر گرفته می­ شود تا امکان حرکت و خارج شدن از می­نیمم­های محلی بیشتر شود. سپس یک نقطه از فضای اطراف به­عنوان گزینه برای قدم بعدی انتخاب می­گردد. این نحوه­ انتخاب بستگی به مسأله دارد. برای حرکت به سمت نقطه­ی جدید این­گونه تصمیم ­گیری خواهد شد، اگر جواب بهتر شد حرکت ادامه یابد و اگر نه با احتمال  به سمت نقطه­ی جدید برود. احتمال  با توجه به دمای سیستم و تغییر در اندازه­ تابع هدف و اختلاف بین نقطه­ی مبدأ و مقصد انتخاب می­ شود. برای احتمال ذکر شده، اغلب از دو تابع مختلف استفاده می­گردد، این توابع عبارتند از:
الف) تابع متروپلیس^[۴۹]
(۳-۵)
ب) تابع بولتزمن^[۵۰]